Ciekawe miejsce - województwo w

Miejsce: Lipa

Opis: Wieś Lipa pow. Kozienicki gmina Głowaczów. Wędrując głównym czerwonym szlakiem Puszczy Kozienickiej przez Głowaczów warto zboczyć do wsi Lipa. Jak odnotowano, wieś Lipa już w 1721 wchodziła w skład parafii Głowaczów. Przy polnej drodze wiodącej ze wsi Lipa do Helenowa znajduje się ciekawy pomnik. Na tle grupy malowniczej zieleni pod wysokimi drewnianymi krzyżami usytuowano dwa potężne spiętrzone granitowe głazy kompozycję wieńczą lanca i dwie powstańcze metalowe kosy „na sztorc”. Żeliwna tablica na jednym z kamieni zawiera słowa: MIEJSCE UŚWIĘCONE WALKĄ ODDZIAŁU POWSTAŃCZEGO DZIECI WARSZAWSKICH STOCZONEJ POD DOWÓDZTWEM POR. PAWŁA GĄSOWSKIEGO 15.II.1864 r Z WOJSKAI CARSKIMI. SPOŁECZNOŚĆ WSI LIPA I OKLIC WRZESIEŃ 1971 Warto zwrócić uwagę na nieco wyżej umieszczoną małą tabliczkę z cyfrą 123 określa ona ilość lat utraty niepodległości (1795-1918). W dniu 15 lutego 1864 roku rozegrała się tu najkrwawsza bitwa, jaką stoczono w Puszczy Stromeckiej w czasie Powstania Styczniowego. W bitwie tej rozbity został oddział złożony z kawalerii i piechoty, oddział powstańczy Dzieci Warszawy. W dniu poprzedzającym dramatyczne wydarzenia, głodni i skrajnie wyczerpani 30 milowym odwrotem powstańcy przez Głowaczów dotarli do położonej o 5 km na północny – wschód wsi Lipa na nocleg i wypoczynek. Następnego dnia zostali zaskoczeni przez tropiących ich od kilu tygodni Rosjan. Dowódca powstańczego oddziału por. Paweł Gąsowski wysunął do przodu tyralierę piechoty, której skuteczny ogień załamał i powstrzymał atak kozaków. O kolejnych fazach tego starcia zdecydowała jednak nie przewaga militarna, lecz morale żołnierzy. Rosjanie, wypoczęci i pewni zwycięstwa stanęli naprzeciw zdemoralizowanych ustawiczną ucieczką powstańców. Gąsowski, w pewnym momencie zostawił piechotę swojemu losowi, i wraz z kawalerzystami rzucił się do ucieczki. W 15 - kilometrowym pościgu Kozacy doganiali i ścinali tych, którzy pozostawali w końcu, bo mieli słabsze konie. Ocalało 76 kawalerzystów z częścią, których dotarł Gąsowski do gen. Hauke Bosaka. Sytuację usiłował ratować jeszcze por. Józef Ślepowicz. Jednak zacięta walka wręcz zakończyła się rzezią. Padło w boju około 40 powstańców, 87 zostało rannych, 14 wzięto do niewoli. Powstańcy polegli pod Lipą spoczywają na cmentarzu parafialnym w Głowaczowie. Opracował Włodzimierz Majdewicz, foto. Ireneusz Skottak.